Trời hè nóng nực, bạn muốn đi ăn kem,có kem vanilla. Vợ bạn làm bánh, "Anh đưa giùm em gói bột vanilla". Sau khi tập thể dục, bạn với tay lấy lon Cokes, chỉ một tiếng kêu nhẹ, mùi hương bay lên thoang thoảng, mùi vanilla. Môi son của các cô cũng có mùi vanilla. Thậm chí vào buồng tắm, trong kem đánh răng có mùi Vanilla. Và khi muốn cho thơm nhà, bạn dùng bình xịt khử mùi, trong đó có Vanilla. Đi thăm một vườn Lan, nếu tinh ý, bạn có thể thấy một cây Lan Vanilla.
Do đó, Lan Vanilla đã cho một mùi thơm từ lâu đánh thức khứu giác của nhân loại. Có người gọi cây lan vanilla là " Ice cream orchid", Lan Kem.
Chúng ta sẽ lần lượt tìm hiểu cây lan Vanilla qua các phần chính như sau:- Một chút lai lịch, xuất xứ.- Tại sao vanilla lại là một loài lan. Hình dáng cây vanilla.- Cách ủ để có mùi vanilla.- Cách trồng.- Mức sản-xuất và tiêu thụ.
I. Lai lịch:
Cùng với những loại cây có hương vị như hồi, gừng, nghệ, quế, ca cao, cà phê, cây lan vanilla cho ta một mùi thơm ngào ngạt mà đối với một số thổ dân họ đã biết dùng cả ngàn năm về trước.Các nhà thảo mộc học cho rằng mùi vanilla đã được đem vào Ấn-độ từ năm 1835. Nhưng người Aztecs đã gọi cây vanilla là "tlilxochitl" từ thế kỷ 16. Những ghi chép của người Aztecs trong "The Aztecs Herbal Badiamus Manuscript 1552" được coi như thư-mục đầu tiên về hoa lan trong đó đã có đề cập đến Vanilla. Người Aztecs dùng bột cây vanilla làm thuốc thơm và làm gia vị nấu ăn. Sau khi Columbus tìm ra Mỹ-châu 1492, vanilla cũng được du nhập vào Âu-châu từ đó. Nhà thống trị tên Hernando Cortes đã đem cây Vanilla về Tây-ban-nha. Trước đây cây vanilla phát triển mạnh vùng Mễ-tây-cơ. Năm 1836, một nhà thảo mộc học người Bỉ tên Charles Morren tình cờ khám phá ra ở đó và chỉ có ở đó mà thôi một loài ong đực nhỏ xíu tên Melipone, tên khoa học là Euglossine bee, có thể giúp cho cây vanilla thụ phấn được mà thôi. Dân địa phương vẫn gọi ong này là "Ong-Lan". Thân màu đỏ sáng như kim loại, ong lấy phấn hoa từ bọc phấn (anther) qua phần nhụy (stigma) và đụng đến nhụy cái (the pistil).
Trong những năm 1800, mức sản xuất qui mô vanilla đầu tiên bắt đầu từ Mễ-tây-cơ, tiếp đó là đảo Reunion vào 1826 và đảo Madagascar năm 1860. Một thời gian sau, mức sản xuất giảm dần ở vùng Ấn-độ-dương vì thiếu loài ong nhỏ Melipone như của Mễ-tây-cơ. Ngày nay với kỹ thuật thụ phấn nhân tạo, những nước sản xuất vanilla đã gia tăng, đáng kể gồm có Madagascar, Reunion, Comoros, Nam-dương, Tahiti, Papua New Guinea, Mễ-tây-cơ, Java, Jamaica, Ba-tây, và Ấn-độ.
